Πολλοί άνθρωποι αντιμετωπίζουν δυσκολίες στην καθημερινή τους ζωή και αναρωτιούνται αν χρειάζονται, πράγματι, συμβουλευτική ή θεραπεία από έναν ψυχολόγο. Ωστόσο, σχετικά λίγοι είναι αυτοί που αποφασίζουν να απευθυνθούν σε κάποιον ειδικό, από φόβο μήπως δεχθούν κριτική για τις επιλογές ή τις σκέψεις τους, μήπως χαρακτηριστούν «τρελοί» ή «αδύναμοι» επειδή δυσκολεύονται να ανταπεξέλθουν μόνοι τους στις δυσκολίες ή φοβούμενοι ότι θα αναγκαστούν να αλλάξουν τον εαυτό ή τη ζωή τους. Η συνεργασία, ωστόσο, με ένα ψυχολόγο, είναι ακριβώς αυτό: μία συνεργασία μεταξύ δύο ανθρώπων που προσπαθούν να βρουν λύσεις από κοινού στις δυσκολίες του ενός. Μέσα σε ένα περιβάλλον που εμπνέει ασφάλεια, έχετε την ευκαιρία να γνωρίσετε καλύτερα τον εαυτό σας, να βοηθηθείτε ώστε να αναπτύξετε ικανοποιητικές και υγιείς σχέσεις και να αντιμετωπίσετε αυτά που σας προβληματίζουν.
Η βασική διαφορά μεταξύ του ψυχολόγου και του ψυχιάτρου είναι ότι ο δεύτερος έχει την κατάλληλη εκπαίδευση ώστε να αντιμετωπίσει (και) φαρμακευτικά τις δυσκολίες που συναντά ένα άτομο. Τα εργαλεία του ψυχολόγου, αντίθετα, είναι ο λόγος, η συναισθηματική έκφραση, κατανόηση και η εξολοκλήρου αποδοχή του ατόμου. Ο ψυχολόγος μπορεί να βοηθήσει εστιάζοντας στον προσωπικό, κοινωνικό, γνωσιακό, συμπεριφορικό και υπαρξιακό του πελάτη του και έτσι μπορεί να προσεγγίσει ένα ευρύτατο φάσμα δυσκολιών που μπορεί κάποιος να συναντήσει στη ζωή του.
Κανένας. Η εμπιστευτικότητα των πληροφοριών και το απόρρητο είναι απαράβατοι όροι σε κάθε ψυχοθεραπευτική σχέση, αφενός γιατί στοχεύουν στην ανάπτυξη μιας σχέσης εμπιστοσύνης μεταξύ θεραπευτή και θεραπευόμενου και αφετέρου γιατί μόνο υπό συνθήκες εμπιστευτικότητας το άτομο διευκολύνεται να μοιραστεί ενδόμυχες σκέψεις με τον ψυχολόγο. Όλοι οι επαγγελματίες ψυχικής υγείας δεσμεύονται για το απόρρητο από την επαγγελματική και επιστημονική δεοντολογία. Η μόνη περίπτωση στην οποία ο ψυχολόγος είναι υποχρεωμένος να «σπάσει» το απόρρητο είναι όταν κινδυνεύει η ακεραιότητα του πελάτη του ή κάποιου τρίτου προσώπου.
Η συμβουλευτική είναι μια μέθοδος θεραπείας που, μέσω της διαπροσωπικής προφορικής επικοινωνίας, στοχεύει στην παροχή βοήθειας σε ένα άτομο ή σε μία ομάδα ατόμων, τα οποία αντιμετωπίζουν κάποιο πρόβλημα και για το οποίο αναζητούν λύση. Η συμβουλευτική είναι μια βραχεία μέθοδος που στοχεύει στο «εδώ και τώρα», δηλαδή στην επίλυση των προβλημάτων στο παρόν, βοηθώντας το άτομο να καταλάβει πώς σκέφτεται, συμπεριφέρεται και αισθάνεται και πώς, αλλάζοντας το ίδιο, μπορεί να επιλύσει τα προβλήματά του. Σε αντίθεση με τις ψυχοδυναμικές μεθόδους που εισβάλλουν στα βάθη στου ψυχικού κόσμου του ατόμου και διαρκούν χρόνια, η συμβουλευτική βοηθάει το άτομο να αναγνωρίσει δυσλειτουργικά μοτίβα σκέψης ή συμπεριφοράς που χρησιμοποιεί στην καθημερινή του ζωή σήμερα και να τα αλλάξει οδεύοντας προς μια πιο λειτουργική, ολοκληρωμένη και ευτυχισμένη ζωή.
Για προβλήματα στο σπίτι, στη δουλειά ή στο σχολείο. Για ανησυχίες που έχετε σχετικά με την επαγγελματική σας ζωή, τις σχέσεις με τους γύρω σας, με το παιδί σας, με τους γονείς σας. Γιατί θέλετε να γνωρίσετε καλύτερα και σε μεγαλύτερο βάθος τον εαυτό σας, να καταλάβετε ποιοι είστε και γιατί είστε αυτοί που είστε. Γιατί αντιμετωπίζετε ο/η ίδιος/α κάποιο πρόβλημα ή γιατί θέλετε να βοηθήσετε κάποιον γνωστό σας που αντιμετωπίζει δυσκολίες. Γιατί περνάτε μια κρίση στη ζωή σας (διαζύγιο, αλλαγή τόπου διαμονής, ανεργία, πένθος, κατάθλιψη, ασθένεια, άγχος κλπ) και δεν έχετε τη δύναμη ή τις γνώσεις να την αντιμετωπίσετε μόνος/η. Γιατί νιώθετε την ανάγκη να αλλάξετε, να αποκτήσετε μεγαλύτερη αυτοπεποίθηση, να μάθετε πώς να λαμβάνετε τη μεγαλύτερη δυνατή ικανοποίηση από τη ζωή. Με λίγα λόγια, η συμβουλευτική θεραπεία μπορεί να σας βοηθήσει να αντιμετωπίσετε οποιοδήποτε εμπόδιο έχει βρεθεί στο δρόμο σας και να σας εκπαιδεύσει να αντιμετωπίσετε και αυτά που πιθανώς θα έρθουν.
Η συνήθης διαδικασία που ακολουθείται είναι, αρχικά, να οριστεί ένα πρώτο ραντεβού με σκοπό την αμοιβαία γνωριμία του ψυχολόγου και του θεραπευόμενου. Στο πρώτο αυτό ραντεβού αναφέρεται το αίτημα για το οποίο ο πελάτης έχει αποφασίσει να απευθυνθεί στον ψυχολόγο, συζητιούνται οι στόχοι που θέτει το άτομο, τι επιθυμεί και τι περιμένει να κερδίσει από τη θεραπεία και αποφασίζεται από κοινού η συνέχιση (ή μη) της συνεργασίας. Ουσιαστικά, συνάπτεται ένα «άτυπο» συμβόλαιο μεταξύ του ψυχολόγου και του θεραπευόμενου, το οποίο ορίζει το πλαίσιο των μετέπειτα συνεδριών. Από αυτό το σημείο και έπειτα, ορίζονται συνήθως ωριαίες συναντήσεις σε εβδομαδιαία βάση, σε ημέρες και ώρες κοινά αποδεκτές και από τις δύο πλευρές.
Η διάρκεια της θεραπείας εξαρτάται από ένα μεγάλο αριθμό παραγόντων και διαφοροποιείται από άτομο σε άτομο. Το είδος της θεραπείας είναι ένας από τους βασικούς παράγοντες που ορίζουν τη διάρκεια της ψυχοθεραπευτικής σχέσης. Η συμβουλευτική είναι, κατά βάση, μια βραχύχρονη μέθοδος θεραπείας που στοχεύει να βοηθήσει το άτομο να λύσει τα προβλήματά του και να πετύχει τους στόχους του σε διάστημα λίγων μηνών. Είναι, ωστόσο, συχνό φαινόμενο, οι στόχοι που θέτει ο πελάτης να αλλάζουν, να αυξάνονται και να εμπλουτίζονται κατά τη διάρκεια της ψυχοθεραπείας κι έτσι το πλαίσιο που έχει οριστεί επαναπροσδιορίζεται και προσαρμόζεται στα νέα δεδομένα. Επίσης, το ίδιο το αίτημα του πελάτη, ή με άλλα λόγια ο λόγος για τον οποίο ζητάει βοήθεια, επηρεάζει σε ένα βαθμό τη διάρκεια της θεραπείας.
Αν ανησυχείτε διότι το παιδί σας παρουσιάζει συμπεριφορές που δυσκολεύεστε να καταλάβετε ή να διαχειριστείτε, αν αντιμετωπίζει προβλήματα στο σχολείο με την επίδοσή του, με τα υπόλοιπα παιδιά ή με τα ίδια του τα αδέρφια, αν φαίνεται να είναι αποτραβηγμένο, φοβισμένο, επιθετικό ή άτακτο, αν αναρωτιέστε πώς να προετοιμάσετε το παιδί σας για κάποια σημαντική αλλαγή (θάνατος, διαζύγιο, αλλαγή σχολείου), τότε η συνεργασία σας με έναν ψυχολόγο μπορεί να αποδειχθεί ευεργετική. Κάποια από τα συνήθη προβλήματα που αντιμετωπίζουν τα παιδιά, και κατά συνέπεια οι οικογένειές τους είναι τα εξής:
Μαθησιακές δυσκολίες, που δημιουργούν εντάσεις στο σπίτι σχετικά με το διάβασμα και αισθήματα θυμού, κατωτερότητας και μειωμένης αυτοπεποίθησης στο παιδί.
Σχολικός εκφοβισμός, ένα φαινόμενο συχνό και με καταστροφικές συνέπειες στην κοινωνικοποίηση, αυτοπεποίθηση και δημιουργία υγιούς ταυτότητας τόσο του παιδιού-θύματος όσο και του παιδιού-θύτη.
Φοβίες και άγχη που μπορεί να εκφράζονται με νυχτερινή ενούρηση, παράλογους φόβους του παιδιού και την επακόλουθη αδυναμία του να ανεξαρτητοποιηθεί.
Το διαζύγιο, η ασθένεια ή ο θάνατος είναι για όλες τις ηλικίες επώδυνα γεγονότα που δυσκολευόμαστε να διαχειριστούμε. Ένα παιδί που πρόκειται να ζήσει μια τέτοια κρίση στη ζωή του πρέπει να είναι καλά προετοιμασμένο και εξοπλισμένο με τις κατάλληλες δεξιότητες αντιμετώπισης.
Το να απευθυνθείτε σε κάποιον ειδικό για ένα πρόβλημα που αντιμετωπίζει το παιδί σας δεν σας καθιστά ούτε ανεπαρκή, ούτε «κακό» γονιό. Αντίθετα, απαιτείται κουράγιο και δύναμη για να αντιληφθείτε πού σταματούν οι δικές σας δυνάμεις και πότε χρειάζεστε βοήθεια. Θυμηθείτε ότι ανεπάρκεια θα ήταν να μην προσπαθήσετε με οποιονδήποτε τρόπο να βοηθήσετε το παιδί σας.
Στο σύγχρονο κόσμο είναι πολλές οι μορφές εξάρτησης που μπορεί να αντιμετωπίσει ένα παιδί, ένας έφηβος ή ένας νεαρός ενήλικας. Το αλκοόλ και τα ναρκωτικά είναι οι γνωστότερες από αυτές, ωστόσο, εξαιρετικά συχνό φαινόμενο στις νεότερες γενιές είναι επίσης η εξάρτηση από το διαδίκτυο (Internet), τα ηλεκτρονικά παιχνίδια ή τα τυχερά παιχνίδια. Αν παρατηρείτε ότι το παιδί σας έχει απομακρυνθεί ή αποκοπεί από τους φίλους και τις συνήθεις δραστηριότητές του, αν δυσκολεύεται να ανταπεξέλθει στις καθημερινές του υποχρεώσεις και αμελεί συστηματικά την προσωπική του υγιεινή, τον ύπνο ή τη διατροφή του, πιθανόν αναγνωρίζετε ορισμένα από τα συνήθη χαρακτηριστικά των εξαρτήσεων. Απευθυνόμενοι σε έναν ψυχολόγο μπορείτε να συζητήσετε τις ανησυχίες σας σχετικά με τις παραπάνω συμπεριφορές, ενώ μέσα από τη συμβουλευτική και τη θεραπεία μπορείτε να βοηθήσετε τον εαυτό σας, την οικογένεια και το παιδί σας να αναγνωρίσετε το πρόβλημα που βρίσκεται κάτω από την εξάρτηση και να αναζητήσετε εναλλακτικούς, υγιείς τρόπους για την αντιμετώπισή του.