Σχολικός Εκφοβισμός (Bullying)
Το bullying είναι ένα φαινόμενο νεανικής παραβατικότητας κατά το οποίο ένα ή παραπάνω παιδιά χρησιμοποιούν κάποια μορφή βίας (σωματική, λεκτική, ψυχολογική, ακόμη και σεξουαλική) με σκοπό να προκληθεί πόνος, ταπείνωση και αναστάτωση σε κάποιο άλλο παιδί. Σύμφωνα με έρευνα που εκπόνησε η Ευρωπαϊκή Καμπάνια κατά του bullying διαπιστώθηκε ότι ένας στους τρεις μαθητές της δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης στην Ελλάδα έχει πέσει θύμα σχολικού εκφοβισμού, ενώ ένας στους δύο μαθητές της δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης γίνεται μάρτυρας περιστατικών σχολικού εκφοβισμού.
Ο κίνδυνος έγκειται στη σιωπή
Όπως κάθε μορφή κακοποίησης ή παρενόχλησης έτσι και ο σχολικός εκφοβισμός διατηρείται και γιγαντώνεται λόγω του φόβου όταν επικρατεί συνθήκη σιωπής γύρω από το φαινόμενο. Η λεκτική βία και οι απειλές οδηγούν το παιδί-θύμα στην απομόνωση και την αποσιώπηση των γεγονότων με το φόβο ότι θα γίνει θύμα νέων επιθέσεων. Τα παιδιά που δέχονται εκφοβισμό μπορεί, επίσης, να νιώθουν ότι φταίνε, ότι τα ίδια προκάλεσαν τη βία, ενδέχεται να ντρέπονται για αυτό που τους συμβαίνει και να το κρύβουν φοβούμενα ότι θα δεχτούν επίπληξη ή ότι θα απογοητεύσουν τους γονείς τους. Το σύνθημα κατά του εκφοβισμού «Κάνε τη διαφορά. Μίλα τώρα.» αποσκοπεί στην ενημέρωση και ευαισθητοποίηση μαθητών που είτε έχουν πέσει οι ίδιοι θύμα εκφοβισμού, είτε έχουν γίνει μάρτυρες αντίστοιχων περιστατικών. Οι γονείς, τα σχολεία, αλλά και τα ίδια τα παιδιά είναι αναγκαίο να αρχίσουν να ξεσκεπάζουν φαινόμενα σχολικού εκφοβισμού, να μιλούν, να ζητούν βοήθεια και να αντιμετωπίζουν κατά μέτωπο το πρόβλημα.
Γονείς με παιδιά-θύματα και γονείς με παιδιά-θύτες: Λάβετε θέση!
Είτε είστε γονιός που το παιδί σας έχει πέσει θύμα σχολικού εκφοβισμού, είτε είστε γονιός παιδιού που εκφοβίζει άλλα παιδιά έχει έρθει η ώρα να λάβετε θέση, να μιλήσετε, να ενεργοποιηθείτε. Το παιδί σας, σε όποια από τις δύο ομάδες και αν βρίσκεται, χρειάζεται άμεσα βοήθεια. Από τη μία πλευρά, το παιδί που δέχεται κακοποίηση πρέπει να καταλάβει ότι δεν είναι μόνο του και πως υπάρχουν σύμμαχοι στην προσπάθειά του να απαλλαχτεί από τους εκφοβιστές του. Από την άλλη πλευρά, το παιδί-θύτης είναι αναγκαίο να αναγνωρίσει τον πόνο που προκαλεί στους άλλους και να σταματήσει να δρα με αυτόν τον τρόπο. Συνήθως πίσω από την επιθετικότητα κρύβονται άλλα προβλήματα, τα οποία με τη βοήθεια του ψυχολόγου, το παιδί μπορεί να αναγνωρίσει και να λύσει αποτελεσματικά, χωρίς τη χρήση βίας. Ρωτήστε τα παιδιά σας, ανοίξτε τους το δρόμο να σας μιλήσουν.
Πώς θα καταλάβω ότι το παιδί μου έχει πέσει θύμα εκφοβισμού;
Οι αλλαγές της συμπεριφοράς, αλλαγές στον ύπνο και τη διατροφή, νευρικότητα ή ευερεθιστότητα, αλλαγή παρέας, απομόνωση ή κοινωνικός αποκλεισμός στο σχολείο, άρνηση να πάει στο σχολείο ή αλλαγή στη σχολική επίδοση, ανεξήγητα χτυπήματα και μώλωπες μπορεί να σημαίνουν ότι το παιδί έχει δεχτεί ή δέχεται σχολικό εκφοβισμό. Σε περίπτωση που αντιλαμβάνεστε τα παραπάνω σημάδια μπορείτε κουβεντιάζοντας να διερευνήσετε τι συμβαίνει στο σχολείο, φροντίζοντας ταυτόχρονα να απενοχοποιήσετε το παιδί και να το επιβραβεύσετε για το κουράγιο που δείχνει μιλώντας για κάτι τόσο τρομακτικό και επώδυνο. Έχετε υπόψη σας ότι τα παιδιά μπορούν να γίνουν πολύ σκληρά! Το να αμφισβητήσετε αυτά που σας λέει το παιδί σας ή να τα θεωρήσετε υπερβολές, πιθανόν έχει να κάνει με τη δική σας επιθυμία να μην αληθεύουν αυτά που ακούτε και, πάντως, θα οδηγήσει το παιδί σας στη σιωπή.
Η συμβουλευτική και η θεραπεία μπορεί να βοηθήσει τόσο τα παιδιά, όσο και τους γονείς και τους εκπαιδευτικούς σχετικά με το πώς να διαχειριστούν το σχολικό εκφοβισμό. Κάντε τη διαφορά. Μιλήστε τώρα.
Ο εκφοβισμός είναι ένα είδος κακοποίησης που με τη χρήση λεκτικής, σωματικής ή σεξουαλικής βίας στοχεύει στην πρόκληση πόνου, ταπείνωσης και αναστάτωσης του θύματος. Το φαινόμενο έχει πάρει μεγάλες διαστάσεις τα τελευταία χρόνια, ιδιαίτερα στο σχολικό πλαίσιο και αναφέρεται ότι το 32% των μαθητών στην Ελλάδα έχουν πέσει θύμα σχολικού εκφοβισμού.
Ο εκφοβισμός χαρακτηρίζεται από τον επαναλαμβανόμενο χαρακτήρα του που καταλήγει να γίνει συνήθεια τόσο για το θύτη όσο και για το θύμα. Η διαφορετικότητα του θύματος σε κάποιον τομέα είναι η αφορμή για την πρόκληση βίας προς αυτόν. Διαφορετική θρησκεία, σεξουαλικός προσανατολισμός, φύλο, εθνικότητα, ακόμη και ιδιαίτερη προσωπικότητα, συμπεριφορά και εμφάνιση μπορούν να αποτελέσουν λόγους για τους οποίους ένα άτομο θυματοποιείται. Η εξασφάλιση του ελέγχου, η επιβολή της εξουσίας, η ενδυνάμωση του εγώ και η κυριαρχία επάνω στον άλλον είναι οι δυνάμεις που συνήθως οδηγούν το θύτη στον εκφοβισμό.
Χαρακτηριστικά του θύτη, του θύματος και των παρατηρητών
Το άτομο που καταφεύγει συνήθως στον εκφοβισμό χαρακτηρίζεται από ζήλια, θυμό, μίσος ή πικρία. Υπάρχουν θύτες που έχουν πολύ μεγάλη αυτοπεποίθηση και χαρακτηρίζονται από ναρκισσισμό, ενώ αντίθετα υπάρχουν και θύτες που κακοποιούν και εκφοβίζουν προσπαθώντας να κρύψουν τη δική τους ανασφάλεια ή που εκφοβίζονται και οι ίδιοι από άλλους. Η βίαιη συμπεριφορά γενικότερα και ο σχολικός εκφοβισμός ειδικότερα, μπορεί να συνδέεται με κατάθλιψη, χρήση ουσιών και διαταραχές της προσωπικότητας.
Τα θύματα του εκφοβισμού είναι συνήθως παιδιά που διαφοροποιούνται με κάποιον τρόπο από το γενικό σύνολο. Τα άτομα αυτά σπάνια καταφεύγουν σε επιθετικές συμπεριφορές, πιθανόν είναι ντροπαλά και αποτραβηγμένα από τα υπόλοιπα παιδιά, μπορεί να υπολείπονται σε κοινωνικές δεξιότητες και άρα να δυσκολεύονται να ταιριάξουν μέσα στο σχολικό πλαίσιο. Τα θύματα του σχολικού εκφοβισμού μπορεί να υποφέρουν από σωματικές ενοχλήσεις, διαταραχές στον ύπνο και τη διατροφή και συνήθως αρνούνται να πάνε στο σχολείο. Επίσης, συντελούνται διάφορες αλλαγές στη ζωή τους, όπως μειωμένη σχολική επίδοση, αλλαγή παρέας ή κοινωνικός αποκλεισμός και απομόνωση, καθώς και ευερεθιστότητα.
Οι απλοί παρατηρητές των επεισοδίων σχολικού εκφοβισμού έχουν κι αυτοί σημαντικό ρόλο και ευθύνη στη συντήρηση του φαινομένου. Τα παιδιά αυτά γενικά παρουσιάζουν μια απροθυμία για να κάνουν κάτι που μπορεί να προκύπτει από το φόβο τους μη γίνουν το νέο θύμα ή θέλοντας να διατηρήσουν τη θέση ισχύος του παρατηρητή. Τα παιδιά που γίνονται μάρτυρες σε επεισόδια σχολικού εκφοβισμού θα πρέπει να αντιληφθούν τη σημασία της θέσης τους και να αναγνωρίσουν ότι ο εκφοβισμός είναι μια λάθος ηθικά πράξη που πρέπει να σταματήσει.
Διαδικτυακός εκφοβισμός (cyber bullying)
Ο διαδικτυακός εκφοβισμός είναι ιδιαίτερα συχνός στις μέρες μας, καθώς τα περισσότερα παιδιά στη φάση της προεφηβείας ήδη έχουν αποκτήσει προσωπική ηλεκτρονική συσκευή (κινητό, υπολογιστής κλπ). Επίσης, τα υψηλά ποσοστά του διαδικτυακού εκφοβισμού προκύπτουν από την ανεξέλεγκτη χρήση του διαδικτύου από παιδιά και την έλλειψη γoνεϊκής παρακολούθησης. Στις περισσότερες των περιπτώσεων ο θύτης εμφανίζεται ως κάποιος άλλος και σταδιακά έρχεται κοντά με το παιδί που αρχίζει να τον/την εμπιστεύεται. Ο εκφοβισμός μπορεί να συμβεί μέσω e-mail, μηνυμάτων, φωτογραφιών και ιστοσελίδων κοινωνικής δικτύωσης. Εκτός από αποστολή κακοποιητικών e-mail και φωτογραφιών στο παιδί, ο διαδικτυακός εκφοβισμός μπορεί να περιλαμβάνει διασπορά προσωπικών φωτογραφιών του θύματος που έχει ο/η ίδιος/α εμπιστευθεί στο θύτη, γεγονός που προκαλεί συναισθήματα ντροπής, ανασφάλειας και φόβου. Η ταπείνωση του θύματος με τέτοιο τρόπο έχει οδηγήσει πολλά παιδιά και εφήβους στην αυτοκτονία, καθώς ούτε οι γονείς ούτε το σχολείο μπόρεσαν να διακρίνουν σημάδια του εκφοβισμού.