
Άγχος
Το άγχος είναι μια καθολική οργανική αντίδραση του ανθρώπινου οργανισμού που εμφανίζεται σε καταστάσεις που προμηνύουν κίνδυνο με σκοπό να προετοιμαστεί το άτομο να τον αντιμετωπίσει. Οι παλμοί της καρδιάς ανεβαίνουν, η αναπνοή γίνεται πιο γρήγορη και κοφτή, τα χέρια μας ιδρώνουν και το μυαλό μας κατακλύζεται ταυτόχρονα από πολλαπλές σκέψεις. Όλα τα παραπάνω μηνύματα που μας στέλνει ο οργανισμός μας μπορεί να είναι πολύ βοηθητικά όταν βρισκόμαστε μόνοι μας στο δάσος και μας κυνηγούν οι λύκοι. Τι συμβαίνει όμως όταν το άγχος μας κατακλύζει στην καθημερινή μας ζωή; Όταν το άγχος μας είναι υπερβολικό σχετικά με τις δραστηριότητες που το προκαλούν; Ή όταν νιώθουμε άγχος για μικρές, καθημερινές δραστηριότητες που δε θα έπρεπε να προκαλούν μια τέτοια αντίδραση;
Πότε το άγχος γίνεται πρόβλημα;
Σε ορισμένες καταστάσεις, όπως σε περίοδο εξετάσεων ή σε επαγγελματικά ραντεβού, το άγχος μπορεί να είναι βοηθητικό, καθώς λειτουργεί κινητοποιητικά. Όταν, ωστόσο, γίνεται κατακλυσμικό, σταματάει να μας κινητοποιεί και μπορεί να μας ταλαιπωρεί και να μας κάνει δυσλειτουργικούς στην καθημερινή μας ζωή. Από την άλλη πλευρά, όταν το άγχος μας είναι παρόν σε δραστηριότητες που δεν το δικαιολογούν, όπως για παράδειγμα την ώρα που κάνουμε ψώνια ή που μαγειρεύουμε, τότε, επίσης, φαίνεται ότι για κάποιο λόγο αδυνατούμε να το ελέγξουμε. Έτσι, θα πρέπει να κρίνουμε αν το άγχος μας έχει γίνει δυσλειτουργικό συνυπολογίζοντας αν οι καταστάσεις στις οποίες αυτό εμφανίζεται το δικαιολογούν αλλά και την έντασή του στις δραστηριότητες που το απαιτούν. Έτσι, αν αντιληφθούμε ότι το άγχος μας πιθανότατα μας ελέγχει αντί να το ελέγχουμε, ίσως ήρθε η ώρα να απευθυνθούμε σε κάποιον ειδικό.
Πώς αντιμετωπίζεται το άγχος;
Υπάρχουν πολλοί τρόποι που μπορούν να βοηθήσουν στην καταπολέμηση του άγχους: οι βαθιές αναπνοές, το ξεκαθάρισμα των σκέψεων, η κίνηση, η επαφή με τη φύση, ακόμη και το να αποκτήσουμε γνώσεις για το άγχος μπορούν να βοηθήσουν στον περιορισμό του. Το επόμενο βήμα είναι να αλλάξουμε τις βαθύτερες αιτίες που μπορεί να πυροδοτούν το άγχος μας, όπως τον τρόπο που μάθαμε να αντιλαμβανόμαστε τα πράγματα και να αντιδρούμε σε αυτά, τον τρόπο που βλέπουμε τον εαυτό μας και τους άλλους γύρω μας. Ο ψυχολόγος μπορεί να βοηθήσει στη διαχείριση του άγχους άμεσα, αλλά και στην εκμάθηση τεχνικών και τρόπων για να διαχειριζόμαστε το άγχος στο μέλλον και σε διαφορετικές καταστάσεις.
«Το άγχος είναι σαν μπαχαρικό. Στη σωστή αναλογία, ενισχύει τη γεύση του πιάτου. Πολύ λίγο, δίνει ένα θαμπό και βαρετό γεύμα. Πάρα πολύ, μπορεί να σας πνίξει.»
Donald Tubesing (Αμερικανός συγγραφέας)
Άγχος
Το άγχος είναι ένα δυσάρεστο συναίσθημα που βιώνει το άτομο συχνά παράλληλα με φόβο σε καταστάσεις κινδύνου. Συνήθως το άγχος συνοδεύεται από διέγερση του συμπαθητικού συστήματος του οργανισμού και εκδηλώνεται με αυξημένη καρδιακή λειτουργία, επιτάχυνση της αναπνοής, ιδρώτα και γαστρεντερική δυσφορία. Το άγχος, όπως και ο φόβος, είναι συναισθήματα που καλώς βιώνονται όταν το άτομο βρίσκεται σε καταστάσεις πίεσης ή κινδύνου. Όταν, ωστόσο, το άγχος ή ο φόβος εμφανίζονται σε ακίνδυνες καταστάσεις, σε συχνή βάση ή σε υπερβολικό βαθμό και καθιστούν το άτομο δυσλειτουργικό στην καθημερινή του ζωή, τότε χαρακτηρίζονται ως παθολογικά φαινόμενα και άρα συνιστούν κάποια μορφή Αγχώδους Διαταραχής.
Αγχώδεις Διαταραχές
Οι αγχώδεις διαταραχές είναι οι πιο συχνές ψυχικές δυσκολίες που απαντώνται στο γενικό πληθυσμό και οι πιο συχνές από αυτές είναι η Γενικευμένη Αγχώδης Διαταραχή, οι διάφορες φοβίες, η Διαταραχή Πανικού και η Καταναγκαστική Διαταραχή. Από τις παραπάνω διαταραχές, μόνο η Γενικευμένη Αγχώδης Διαταραχή θα αναφερθεί παρακάτω, καθώς είναι και η πιο συνηθισμένη. Είναι, ωστόσο, εντυπωσιακό, πως οι περισσότεροι άνθρωποι που αναζητούν βοήθεια για κάποια από τις παραπάνω διαταραχές πάσχουν από Διαταραχή Πανικού ή Καταναγκαστική Διαταραχή, ενώ εκείνοι που υποφέρουν από φοβίες ή γενικευμένο άγχος φαίνεται να αναζητούν πολύ λιγότερη βοήθεια. Ο λόγος για την εν λόγω ανισορροπία μπορεί να οφείλεται στο γεγονός ότι τα άτομα αυτά έχουν συνηθίσει τόσο πολύ στο καθημερινό και χρόνιο άγχος, καθώς και στη δυσλειτουργικότητα της καθημερινής τους ζωής που το θεωρούν κομμάτι του εαυτού τους αδύνατο να αντιμετωπιστεί.
Γενικευμένη Αγχώδης Διαταραχή (ΓΑΔ)
Τα κύρια χαρακτηριστικά αυτής της ασθένειας σύμφωνα με το διαγνωστικό εγχειρίδιο των ψυχικών ασθενειών (DSM-IV) είναι το άγχος, η ανησυχία και η στενοχώρια που κυριαρχεί στη ζωή του ατόμου και που ο/η ίδιος/α αδυνατεί να ελέγξει. Τα άτομα που πάσχουν από ΓΑΔ τείνουν να ανησυχούν για οτιδήποτε συμβαίνει γύρω τους, από την εργασία, την οικογένεια και τη διασκέδασή τους, έως τυχόν φυσικές καταστροφές που μπορεί να συμβούν, ενώ ο ίδιος ο θάνατος αποτελεί σημαντική πηγή άγχους. Συνήθως εμφανίζονται ως άτομα με χαμηλή αυτοπεποίθηση που αναζητούν διαρκώς επιβεβαίωση, ενθάρρυνση και υποστήριξη.
Συνοδά συμπτώματα
Τα άτομα που υποφέρουν από ΓΑΔ συνήθως εμφανίζουν μεγάλο αριθμό σωματικών συμπτωμάτων που συνοδεύουν και ενδυναμώνουν το συναίσθημα του άγχους. Τέτοια σωματικά συμπτώματα μπορεί να είναι μυϊκοί σπασμοί, εμετοί, πονοκέφαλος, υγρά, κρύα και τρεμάμενα χέρια, εφίδρωση, ξηροστομία, γαστρεντερικές διαταραχές, διαταραχές της όρεξης, «βάρος» στο στήθος και «κόμπος» στο λαιμό. Επίσης, δεν είναι σπάνιες οι αϋπνίες, η δυσκολία στη συγκέντρωση και τη μνήμη, η ευερεθιστότητα, και η διαρκής κόπωση.
Επιδημιολογία
Οι περισσότεροι ασθενείς με ΓΑΔ αναφέρουν ότι θυμούνται από πάντα τον εαυτό τους να αγχώνεται. Είναι όντως συνηθισμένη η έναρξη της διαταραχής στην παιδική ηλικία, η εμφάνισή της όμως και μετά τα 20 χρόνια δεν είναι αδύνατη. Όπως και η κατάθλιψη, έτσι και οι αγχώδεις διαταραχές στο σύνολό τους, φαίνεται να είναι συχνότερες στις γυναίκες. Από το σύνολο των ατόμων που πάσχουν από ΓΑΔ , οι περισσότεροι άνθρωποι φαίνεται ότι απευθύνονται σε παθολόγους, καθώς θεωρούν ότι τα συμπτώματα έχουν κάποια οργανική αιτιολογία. Η αδυναμία, ωστόσο, της ιατρικής να αντιμετωπίσει μια ασθένεια που έχει ψυχολογική αιτιολογία δημιουργεί στο άτομο απόγνωση και αισθήματα απελπισίας ότι η κατάστασή του είναι αδύνατο να αντιμετωπιστεί.
Θεραπεία της ΓΑΔ
Η αντιμετώπιση της ΓΑΔ είναι συνήθως ψυχοθεραπευτική και στοχεύει στην εκμάθηση ασκήσεων χαλάρωσης ή διαλογισμού που μπορούν να βοηθήσουν άμεσα το άτομο σε καταστάσεις που βιώνει άγχος, στην επεξεργασία των στρεσογόνων καταστάσεων και την αποδυνάμωσή τους και, τέλος, στην αντικατάσταση λανθασμένων ιδεών και σκέψεων (παράλογοι φόβοι, υπερβολικό άγχος για καθημερινές καταστάσεις) με καινούριες, λογικές και λειτουργικές σκέψεις που βοηθούν το άτομο να νιώθει ότι έχει τον έλεγχο της κατάστασης.
Η φαρμακευτική αντιμετώπιση της ΓΑΔ γίνεται συνήθως με συνταγογράφηση βενζοδιαζεπινών που, ωστόσο, λόγω του αυξημένου κινδύνου για εξάρτηση του ασθενούς, δεν προτιμάται από πολλούς επαγγελματίες ψυχικής υγείας. Πέρα από την καθαρά φαρμακευτική αγωγή, πολλοί ειδικοί συνταγογραφούν στους ασθενείς τους ήπια ή και πιο δυνατά ηρεμιστικά, αντικαταθλιπτικά και αγχολυτικά, τα οποία στοχεύουν στην ελάττωση του άγχους και των λοιπών σωματικών συμπτωμάτων. Μεγάλος αριθμός επαγγελματιών ψυχικής υγείας, ωστόσο, υποστηρίζει ότι η ψυχοθεραπεία μπορεί να βοηθήσει το άτομο που πάσχει από ΓΑΔ και πως η φαρμακευτική αγωγή μπορεί να λείπει, οπότε και θα πρέπει να αποφεύγεται λόγω του κινδύνου εξάρτησης που αντιμετωπίζει το άτομο.